Bho chionna treis, bha feadhainn nach robh glé chleachdte ri bruidhinn na Beurla. Tha iomadach naidheachd ann air Gàidheil a rachadh ceàrr `nan cainnt `s iad a’ feuchainn ri còmhradh `s a’ chànan eile. Tha `n storaidh ait seo ag innse mu bhodach a thug sgrìob air Baile Shudnaidh turas agus mar a chaidh an uagon mu choinneamh an éich nuair a dh’fheuch e ri seanchas a dheanamh anns a’ Bheurla.

Neach-aithris: Stéiseag Nic'Illeathain

Bha nàb' againn aon uair agus bha e an còmhnaidh a’ cuir a’ chairt air thoiseach air an each. Agus chaidh e ann latha astaigh a Shudnaidh dhan a’ wholesale. Agus choinnich e fear ann a’ shin. 'S thuirt e, dh’ fhoighneachd a’ fear dha - 's thuirt e ris, feumaidh gun do dh’ fhalbh e tràth an-diugh.

"'O gu dearbha, gu dearbha, dh’ fhalbh mi tràth an-diugh. Bha mi dìreach a-null mun choileach nuair a ghairm an drochaid.”

© Cruinneachadh Beul-Aithris Gàidhlig Cheap Breatainn, Sruth nan Gàidheal

Tar-sgrìobhadh: Sgioba a' Phroiseigt

Rugadh Dòmhnall Mac a’ Phearsain ann am Boston Ùr, goirid do Dhrochaid Mhira. Thànaig Dòmhnall do Bhaile Shudnaidh `na dhuin’ òg far an do dh’obraich e mar stiùireadair bus fad bhliadhnaichean. `S ann à Uibhist a’ Chinn a Tuath a bha a chuideachd. Gàbhaidh measail air gabhail nan òran, `s gann gu robh cruinneachadh, céilidh na luadh ann far nach biodh Dòmhnall an làthair ag éirigh air seinn. Bha e `na bhall dìleas do Chomann Gàidhlig Cheap Breatainn.

Neach-aithris: Stéiseag Nic'Illeathain

Naidheachd fhuadain mu bhana-bhuidseach ris an canadh iad an Doideag Mhuileach. Chaidh triùir iasgairean gu taigh na caillicheadh, feuch an togadh i soirbheas dhaibh. Thug i dhaibh snàithlean `s trì snaoimeannan air a bha ri fhuasgladh as deaghaidh a chéile. Chaidh sin a dheanadh aig muir. `S gann gun d’rinn iad an cladach dheth.

Neach-aithris:  Stéiseag Nic'Illeathain

Thàinig a’stòiraidh a leanas o Dhòmhnall MacFhionghain…. Bha e aon uair a’ fuireach air taobh a tuath a' Bhail’ an Ear … a' Bhèidh an Ear. Bha aon uair ann an Eilean Mhuile, cailleach bheag a’ fuireach ris an canadh iad An Doideag Mhuileach. Bha i mu chóig traighean a dh’ aìrde, agus glé leathan anns an màsan. Bha i `cumail amach gu robh cumhachd mór aic' air nithchean agus air nàdar dhaoine eile.

Latha do na làthaichean, chaidh triùir iasgairean amach a dh'iasgach ann am fianais taigh na caillich. Agus bha a’ mhuir glé chiùin, cho ciùin `s nach robh an t-iasg a’ gabhail ro mhath `s bu mhath leotha. Chual' iad mu dheoghainn na caillich fada roimhe sin. Agus rinn iad suas eatorra gun deigheadh iad gu taigh na caillich feuch a faigheadh iad amach an deigheadh aice air sìon a dheanamh air an son. Bha an taigh ùine bheag o `n a’ chladach agus bha móran sprèidh ag ionaltradh anns an achadh.

Agus, chuir a’ chailleach fàilte chridheil orra. Dh’inns iad dhi an gnothach air a robh iad `dol dha h-ionnsaigh agus thuirt i, “Gu dearra, ma `s urrainn dhomhsa sìon a dheanamh air ur son, nì mi e.”

“Uill,” ars’ às-an, “bidh sinn glé thoilichte.”

“Ma tha,” ars’ ise, “bheir mise dhuibh snàithlean.”

Snàithlean, sin agad snàth clòimh trì no ceithir a dh’ fhillte gus am biodh e car reamhar. Agus, chuir i trì snaoimeannan air. Is thuirt i, “Ma bha e ro chiùin `son an t-iasg a dh’ iasgach, fuasgail a’ cheud snaoim, agus bidh soirbheas na `s treasa agus gluaisidh am bàta air n-ais no air n-adhart mar `s math leibh.”

Thug iad taing dhi agus rinn iad sin. Chaidh iad amach an dàra h-uair agus nuair a dh’ fuasgail iad a’ cheud snaoim, bha am bàta a’ dol air n-adhart mar bu mhath leotha `s bha an t-iasgach glé mhath.

Ach co-dhiubh, smaointich aon fhear gum bu chòir dhaibh an dàra snaoim fhuasgladh feuch a robh cumhachd na caillich cho làidir `s bha i cumail amach. Seo a rud a rinn iad. Ach bha soirbheas ro làidir buileach. Agus, rinn sin diofar air an iasgach. Ach co-dhiubh, fhuair iad na bu mhath leotha do dh’ iasg. Agus bha latha brèagha, grianach ann. Agus rinn iad suas gu robh an t-àm aca a dhol gu tìr, a dhol dhachaigh. Agus thuirt fear dhiubh, “Seach gu bheil sinn réidh a dh’iasgaich `s gun d’fhuair sinn na bu mhath leinn dhe `n iasg, tha mise `dol a dh’fhuasgladh an treas snaoim, feuch a bheil cumhachd na caillich cho làidir `s tha i cumail amach.”

Seo a rud a rinn iad.

Ach, chaidh an t-uamhas ...  mu làn buileach. Chuir e car dhen bhàta, chaill iad an t-iasg, chaill iad na ràimh, agus cha robh sìon ach gun d’fhuair iad fhéin beò gu tìr. Ach, cho grianach `s gu robh a’ latha, mun d’fhuair iad iad fhéin a shàbhaladh, dhùin na neòil agus chan fhaiceadh iad sìon. Ach co-dhiubh, nuair a fhuair iad gluasad mu `n cuairt air a’ chladach, thug iad sùil agus bha na h-adhaircean uile air an séideadh bhon a' spréidh.

Sin agad a’ rud a dhùin na neòil. Agus b’ e sin màthair cumhachd na caillich. Ach, ma dh’fhaoidte nach e `n fìrinn uile gu léir a th’ anns a’ sgeulachd seo. Ach, ma dh’ fhaoidte gu faigh sinn rudeigin às a bhios feumail co-dhiubh. Chan e rud math a th’ann do dhuine sam bith a bhith ro fhada `na bharail fhéin.

Sin agad stòiridh na caillich.

© Cruinneachadh Beul-Aithris Gàidhlig Cheap Breatainn, Sruth nan Gàidheal

Tar-sgrìobhadh: Sgioba a' Phroiseigt

Rugadh Iain Raghnall MacÌgein agus chaidh a thogail ann an Allt nam Breac.  Chuir e seachad a bheatha ann an Drochaid Mhira.  `S ann do mhuinntir Uibhist a Tuath a bhuineadh a chuideachd.  Nuair a chaidh e dha `n sgoil air Rathad Bengal, `s ann `s a' Ghàidhlig a bha `ad a' teagasg, is mar sin thog e sgilean leughaidh is sgrìobhaidh.  `S e obair nan rathaidean agus saorsainneachd a bu chosnadh dha.  Aig aois 81, bha e fhathast a' togail thaighean!  Bha e làn naidheachdan is òran, agus bheireadh e mach a' loidhne cuideachd.

Neach-aithris:  Stéiseag Nic'Illeathain

Naidheachd bheag éibhinn mun àm a thànaig teas gàbhaidh as t-samhradh. Bha roinn do bhiadh air a mhilleadh aig feadhainn, ach bha aon neach `s a choimhearsnachd aig a robh fridge. Thuirt e riuth’, getà, gu robh a h-uile sian ann cho cruaidh `s gu robh e gun fheum.

Neach-aithris: Stéiseag Nic'Illeathain

Bha na seann fheadhainn a bha seo, bha iad a’ fuireach cuideachd. Agus, bha poidhle crodh aca `s caoraich `s bainne gu leòr `s bha iad a’ call a h-uile sian riamh a's an teas. Bha an t-uachdar `s am bainne a’ dol a dholaidh. Ach, thàinig am bràthair dhachaigh cuideachd. Fhuair e fridge dhaibh.

Nuair a chuala na nàbain gun d’ fhuair iad fridge, thàinig iad a cheimhead orra.

“O uill,” ars’ tè dha na nàbain, “Tha sibhse spry. Fhuair sibh fridge.”

“O fhuair.” ars’ i fhéin.

“O uill,” ars’ esan, “ro `n a’seo,” ars’ esan, “bha sinn a’ call,” ars’ esan, “a h-uile sian riamh.”

“An t-uachdar,” ars’ ise, “`s an t-ìm,” ars’ ise, “a h-uile sian riamh.”

“Ach, cha dhèanadh siod diofar mór an dràsta,” ars’ i fhéin.

“Tha a h-uile sian a-staigh a’ siod,” ars’ i fhéin, “cho cruaidh ri bod!”

© Cruinneachadh Beul-Aithris Gàidhlig Cheap Breatainn, Sruth nan Gàidheal

Tar-sgrìobhadh: Sgioba a' Phroiseigt

Rugadh Danaidh Ceit Sarah anns an Abhainn Mhóir `s a' bhliadhna 1909. `S ann às na Hearadh a bha a chuideachd. Bha Danaidh `na shaighdeir `s an airm fad iomdach bliadhna. Nuair a thìll e dhachaidh dha 'n Abhainn Mhóir, b' e a bhi `cumail chladh ionadail an deagh dhreach - cho fad air falbh ri Hardwood Hill ann am Baile Shudnaidh - an obair a bu mhoth' a bh'aige. Bha Danaidh `na dhuin' air leth éibhinn.`S e gu bhi measg chàirdean a’ gabhail naidheachdan a bu mhoth' a chòrdadh ris. Bha meas aig a h-uile air cuideachd Dhanaidh.

Neach-aithris: Stéiseag Nic'Illeathain

Naidheachd mu fhear a bha tighinn à Caledonia. Dh’innis e do chàcha mu dhuin' eil' a’ sin, Alasdair Dòmhnallach, a theab an taigh a chall le teine. As deaghaidh sin, thachair rudan neònach eile – Bòcan Chaledonia.

Neach-aithris: Frangag NicEachainn

Madainn thràth bho chionn móran bhliadhnaichean, thàinig Alasdair MacÌosaig, á Caledonia, a-staigh do 'n taigh seo. Agus bha e air a' rathad do 'n Bhaile Mhór, Antigonish.

Dh'fhaighneachd sinn dheth, "A' robh guth naidheachd aige?"

Thuirt e an toiseach nach robh. "Uill, tha," thuirt e, "tha naidheachd agam. Chaidh e ... theab Alasdair an taigh – Dòmhnallach – an taigh a chall a' raoir. Dar a dh' éirich 'ad 's a' mhadainn, bha na, na .. chunnaic 'ad os chionn na stòbh na searbhadairean?? a bha aig an teine, air pìob a stòbh, air an losgadh gu dona. Dar a ... bha sin air a' sin."

Ghabh e naidheachd ann gun deachaidh e cho teann sin air an taigh a chall 's gur e mìorbhailt a bh' ann nach deachaidh.

Ach, as a dheaghaidh sin, thòisich rudan air tachairt. Bha ... rachadh e 'mach do 'n ... a' stàball a' chruidh, 's bhiodh pàirt dhiubh, bhiodh 'ad air an doirt ás na stéidhicean, mar a theireamaid an uair sin. Bhiodh pàirt dhiubh air ... an t-earball ac' air a cheangail ri chéile, rudan ciall mar sin.

Ach co dhiubh, thàinig rudan air adhart gus an d' fhuair na pàipearean gréim air, agus thàinig feadhainn a-nuas á Pictou, agus thàinig fear ás na States, bha (Dr. Prince, Dr. Prince) agus 's e 'stòiridh a bha a's a h-uile beul fad beagan mhìosan, Bòcan Chaledonia.

'S e sin mar an dug e dhuibh uair no dhà do naidheachd air, sin na their mi an-drast mu dhéidhinn.

© Canadian Museum of Civilization, recorded by Gordon MacLennan, 1972, MAC-B-16 Bòcan Chaledonia
Tar-sgrìobhadh: Nona MacDonald-Dyke
Air a dheasachadh le: Sgioba a' Phroiseigt

Rugadh Aonghas mac Eóghainn `ic Eóghainn ann an Cùl na h-Aibhne Deas, Siorramachd Antaiginis. `S ann dha 'n Oban thall a bhuineadh a shinnsearan. Chuir e seachad a bheatha  air a' bhaile, mar a rinn `athair. Phòs e Màiri NicÌosaig agus thog iad seachdnar do theaghlach ann.

Neach-aithris: Frangag NicEachainn

Tha Ealasaid Nic a' Phearsain ag innse mun turas a chunnaic i boireannach `s an eaglais is i `cosg còta geal, rud iongantach aig an àm.  As deoghaidh dhi bruidhinn ri feadhainn eile, thuig i nach fhaca duine sam bith eile i.  Chaidh aifreann a ghabhail air a son, agus chan fhacas riamh tuilleadh i.

Neach-aithris: Lodaidh MacFhionghain

Naidheachd mu bhòcan air a h-innse le Ealasaid NicPhearsain.

© Canadian Museum of Civilization, recorded by Gordon MacLennan, 1972, MAC-B-16

Rugadh Ealasaid ni'n Eóghainn a's na Staitean Aonaichte. `S e Eóghann MacÌosaig a b' athair dhi a rugadh ann a' Springfield, Siorramachd Antaiginis. Dh' fhalbh Eóghann gu Boston airson obair far na thachair e ri Màiri à Clare, Éirinn. Phòs iad ann a' shin is thill iad air ais gu Antaiginis dar a bha Ealasaid ceithir bliadhn' a dh'aois. `S e Gàidhlig na h-Éireann a' chiad chainnt a labhradh i; thog i Gàidhlig dar a thàining i gu Alba Nuadh aig aois a ceithir. Phòs i Aonghas mac Eóghainn `ic Eóghainn agus thog iad seachdnar chloinneadh ann an Cùl na h-Aibhne Deas.

Neach-aithris: Lodaidh MacFhionghain

Bha Dòmhnall Mhamaidh 'na dhuine deas-bhriathrach. An turas a bha seo, chaidh e casrùisgt' gu taigh faire 's choinnich e ri fear mór a’ sin a thug air rud éibhinn, biorach a ghràdhainn.

Neach-aithris: Lodaidh MacFhionghain

O chionn faisg air ciad bliadhna air ais bha duine a’ còmhnuidh an Arasaig, am Mórroinn na h-Albann Nuaidhe, ris an canadh iad Dòmhnall Mhamaidh. Ged a bha e car faoin ann an cuid do dhòighean, bha e neo-eisimealach is ainmeil air son a bhi glé dheas-bhriathrach. Thachair dha a bhi air chuairt feadh na dùthcha aon uair, rud air an robh e glé dhéidheil. Có-dhiùbh, oidhche de na h-oidhcheanan thachair dha a bhi an tigh-faire aig ám na h-ùrnuigh. Bha Dòmhnall cas-ruisgte `s e `n a shuidhe faisg air an teine, `n uair a thàinig bodach mór a stigh, `s mar a thuit am breamas anns a’ chùis, sheas e air òrdagan Dhòmhnaill. Thug Dòmhnall leum `n a sheasamh gu grad, `s e toirt sùil’ air a’ bhodach o shàil gu mullach a chinn, thuirt e, “A Fhreasdail `g ar dìon o do leithid, `s truime thu na `n each, `s truime thu na `n damh; `s truime thu na `n elephant mhór a bha a’ tarruing bagaichean an airm `s an àird an ear; a dhiabhoil bhodaich tha thu ann."

Tar-sgrìobhadh: Sgialachdan à Alba Nuaidh
Neach-aithris: Stéiseag Nic'Illeathain

Bha Nìall Stìol `na dheagh neach-bruidhinn na Gàidhlig a bhuineadh dha 'n Bhaile Bheag. Thug e seachad roinn do stòraidhean do C.I.N. MacLeòid a dh'inns mu eachdraidh àiteachan a bh' ann mun cuairt air Siorramachd Phiogto. Ghabhadh e stòraidhean ait air cuid dhe na daoine iomraiteach a bha an cuimhne dhaoine r'a linn.

Neach-aithris: Lodaidh MacFhionghain

Air Oidhche Challainn, chaidh Dòmhnall astaigh a chnoc sìdh far a robh danns’ a’ dol. A h-uile neach a’ sin a chanadh trì faclan àraid, gheobhadh e each briagha dubh dha fhéin, agus `s e sin a rinn Dòmhnall. Thill e dhachaidh leis an each, ach chaill e `n t-each as deaghaidh ùine bho nach do chuir e meirg gu chunbhalach air a chluasan mar chaidh innse dha.

Neach-aithris: Lodaidh MacFhionghain

Bha Iain agus Dòmhnall a’ dol dhachaidh á Merigomish gu Allt Bhàilidh aon uair air oidhche na Calluinne. Thàinig iad le chéile gu sìdhean. Chuala iad ceòl is chunnaic iad solus, is rinn iad calg-dhìreach air an àite. Ràinig iad dorus fosgailte, agus air dhaibh coimhead a steach, chunnaic iad seòmbar mór, farsuing, `s an robh na ciadan dhaoine a’ tionndadh mu’n cuairt `s a’ dannsa. Thuirt Dòmhnall ri Iain, “Tha mise a’ dol a steach a dheanamh tùrn còmhla riutha.” “Dean air do shocair, amadain,” arsa Iain, “tha thìd’ againn a bhi falbh dhachaidh.” Ach, `s ann dìomhain a bha a chomhairle. Mun robh dòigh air bacadh a dheanamh air, sud Dòmhnall `n a dheann seachad air a chompanach, agus leum e a steach do’n t-seòmbar, `s shìn e ri dannsa gu aotrom, cridheil, còmhla ris na sìdhichean, `s dhùnadh an dorus gu teann air a chùlthaobh.

A nis, fhad `s a bha Dòmhnall a’ dannsa `s an t-sìdhean, bha e a’ gabhail aire air gach iomairt a bha a’ dol mu thimchioll. Mar a bha a h-uile duine a’ ruidhleadh mu’n cuairt, dh’ éigheadh aon sìdhiche `n a `m measg trì faclan an cainnt na sìdhichean, augs cho luath `s a dheanadh e sin, dh’ fhosgladh an dorus is thigeadh sìdhiche a steach le each breagha dubh aige air strian. An uairsin, leumadh an duine beag a labhair na trì faclan, air muin an eich, agus sud e a’ marcachd air falbh ás an t-sìdhean mar an dealanaich fhéin.

Thachair so uair is uair. Thigeadh each dubh a steach, is dh’ fhalbhadh sìdhiche eile air muin an eich.

Bha miann a chridhe aig Dòmhnall fhéin air each mar sin fhaighinn, is mar sin chuir e a theanga timchioll air na trì faclan cho fileanta `s a dh’ fhaodadh e; 's dh’ éigh e iad àrd a chlaiginn, agus sud agaibh, mo ghille math ort, each dubh eile a’ tighinn a steach. Leum Dòmhnall air gun dàil, agus ann am mionaid dh’ fhairich e e fhéin còmhla ri ciadan eile d’a sheòrsa, a’ marcachd troimhn choillidh air eich dhubha le luathastar is le sìnteagan gàmagach mar gum biodh iad uile air a chuthach.

Cha robh iad fada gus an d’ ràinig iad na “barrens,” agus chuala iad coileach dubh a’ gairm. Thuirt an sìdhiche a bha a’ marcachd air thoiseach air Dòmhnall, “Is math dhuit-sa gun do ghairm an coileach dubh.” Thuir an sìdiche a bha a’ marcachd air dheireadh air, “Is math dhuit-sa gu dearbh gun do ghairm an coileach dubh gun ite gheal.”

Ann an tiotan dh’ fhairich Dòmhnall e fhéin, leis fhéin a’ marcachd – thuig e an uairsin càit an robh e, is ràinig e dhachaigh.

Cha robh Dòmhnall cinnteach ciamar a dhéiligeadh e ris an each, is mar sin, chuir e a chomhairle ri seann nàbaidh a thuirt ris a h-uile cnap de sheann iarunn a chruinneachadh, agus a’ mheirg a sgrìobadh dheth. Dh’ fheumadh e beagan de’n mheirg sin a chur an cluasan an eich a h-uile maduinn. “Ma nì thu so a h-uile latha gu cunbhalach,” ars’ a nàbaidh, “`s e deagh each a bhios ann dhuit fhéin, `s do d’ mhac, agus `s dòcha do d’ ogha.”

Uill, chum Dòmhnall an t-each fad ochd bliadhna, ach thàinig maduinn a bha sud `n uair a chaidh a’ mhart aige an sàs ann am bogalach. Mar sin, dh’ iarr Dòmhnall air a mhac a’ mheirg a chur an cluasan an eich, mar bu nòs dha fhéin; is thog e rithe le caraid no dhà a shlaodadh na mairt ás a’ bhogalach. Chuireadh e a’ mhaduinn seachad ag obair mar so.

`N uair a thill Dòmhnall `s e a’ chiad rud a thuirt e, an deachaidh freasdal a dheanamh air an each. Mar a thachair, bha barrachd obrach aig a mhac ri dheanamh na b’ àbhaist, is dh’ aidich e nach do chuir e a’ mheirg ann an cluasan an eich idir.

Chaidh Dòmhnall `s a mhac, matà, a mach còmhla do’n t-sobhal, is gu dé a fhuair iad an àite an eich ach seann stoc craoibhe daraich.

Tar-sgrìobhadh:  Sgialachdan á Alba Nuaidh
Neach-aithris: Stéiseag NicGilleathain

`S e fear a mhuinntir Allt a’ Bhailidh, faisg air crìoch Shiorrachd Antaiginis, a bh’ ann an Iain MacGille-Bhràth. `Na dheagh sgeulaiche, bha e làn seann seanchais a thànaig anuas bho ghlùin gu glùin `s an teaghlach aige fhéin. Chaidh stòraidh an Éich Dhuibh a chlàradh aige le fear Calum Iain MacLeòid a bha `s an àm air fhastadh ann aig Oilthaigh Fhransaidh Xavier ann an Roinn na Ceiltise. Chaidh a' stòraidh seo fhoillseachadh ann an leabhar stòraidhean a dheasaich Calum Iain fo `n tiotal Sgialachdan á Albainn Nuaidh.

Neach-aithris: Lodaidh MacFhionghain

Tha deoch làidir agus a’ chléir `nan dà chuspair air am bidh naidheachdan beaga éibhinn a’ tarraing gu tric. A's an stòraidh ait seo, air aithris aig Tormod MacGillEathain, nach maireann, a mhuinntir a’ Ghlinne Mhóir, tha ministear a’ searmonachadh air olc na dibhe. Am measg na feadhnach `s an éisdeachd, tha duine eirmseach, biorach air a theangaidh.

Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach

Bha Ministear a’s a' pharaiste, bha e uamhasach down, sìos air a’ gnog. Agus an oidhch’ a bha seo, dh’iarr e orr’ iad a’ cruinnicheadh aig a' hall, agus gu sealladh esan leotha dé bha `ad ag òl.

Ach, chruinnich iad uile aig a’ hall, aig an àite. `S thànaig e `staigh, -- dà bhotul aige. Botul do Sandy MacDonald whisky agus botul uiste, is dà ghloinne. Chuir e siod air a’ bhòrd. Thòisich e `g innse . . . nist’ tha mi dol a dh’ innse . . . shealltain dhuibh rud a tha sibh ag òl agus rud a bu chòir dhuibh a bhith `g òl.

Agus ars’ esan, thug e bogsa beag as a’ phòca agus thug e té dha na boiteagan `s chuir e dha `n ghloinne rum i. Chaidh i mun chuairt aon triop ann `s chaidh i sìos dha `n bhotum. Bhàsaich i. Chuir e an uair sin an téile a’s a’ ghloinn’ uiste. Thòisich ise dol mun cuairt, dol mun cuairt, bha i `dol mun cuairt.

Agus dh’éirich sean fhear air cùl chaich. Thànaig e anuas. Dh’fhaoignich e dha, “Gu dé bh’ a’s a bhotul a bha siod?”

Thuirt esan, “Sandy MacDonald.”

“O feumaidh mi falbh am màireach agus botul dheth fhaighinn. Tha bean agam làn bhiastaigan.”

© Cruinneachadh Beul-Aithris Gàidhlig Cheap Breatainn, Sruth nan Gàidheal
Tar-sgrìobhadh:  Frangag NicEachainn
Air a dheasachadh le: Sgioba a' Phroiseigt

Rugadh Tormad Pheadair Ruaraidh Ghilleasbuig ann an Cùl Abhainn Ottawa, Siorramachd Bhioctoria. Mar a th' ann dha 'n a' chuid a `s motha dhe na teaghlaichean anns a' bhad sin, b’ ann do dh' Eilean Bharraigh a bhuineadh a shinnsearan. Phòs Tormad té Mairead Marsh `s bha triùir chloinneadh deug do theaghlach aca. Bha Tormad air fhastadh fad bhliadhnaichean aig plant a' ghiopsam a's na Narrows Bheaga.

Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach

Bha na Gàidheil riamh measail air ceòl na fìdhleadh, mar a chìthear a’s an naidheachd bhig, ait seo.  Mar ghné do stòraidh ris an canar ròlaist, tha `n naidheachd ag innse mu dhuine a bha treiseag aig baile air chéilidh às na mèinnean. Mar is minig a thachair, thadhail e aig taigh nàbaidh air a’ rathad `s an dol seachad.  `S ann an uair sin gu robh ac' an taoim mhór.

Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach

A' fear seo, bha e ag obair a's na mèinnean. Agus, o, fhuair e fidheall ùr. Agus a h-uile seachdain, bhiodh e 'cuir flask do ruma 's a' chlub bag.  Agus, o, bha e mu sia mìosan, tha mi 'creidsinn air falbh. Thuirt e, "Uill," os' esan, "`'s tha ùine mhór nach fhaca mi m' athair 's mo mhàthair.  'S feumaidh mi," os' esan, "a dhol dhachaigh 'gan coimhead."

Alright, thàinig e dhachaigh 's chunnaig e fear a... an duine a bha seo a' tighinn a's a' bhàta suas às a’ Phòn. 

"O," os' esan r'a’ mhàthair, "Tha mise 'dol a challadh an fhir ud a-nall.  Tha toil agam," os' esan, "e  choimhead deamar a tha cho math 's a tha an fhidheall agam."

"Alright," os' esan.. os' ise, a mhàthair.

Chall e 's thàinig e, an duine sin, dha 'n taigh.  'S thug e a-staigh e 's shuidh e air an t-seitheir.  'S thug e deagh dhram dha. 

Os' esan.  "Seo," os' esan, "an fhidheall anist." Os' esan, "Feuch anist gun doir thu deagh cheòl aiste."

Alright, theann e air seinn.  Theann am bodach a bha sin air seinn na fìdhleadh 's a bha mhàthair  'g obair air bruich arain 's bha an taigh a' fàs cho teth. 

'Thuirt e ris, "Thugainn amach fo té dha 'n na craobhan amuigh ann a' siod 's bheir sinn leinn na sèithrichean amach.  Agus, faodaidh tu playadh gu leòr a dheanamh a sin."

Bha e 'g obair air playadh`s bhiodh e 'g obair air playadh leis an fhidheall 's a' bualadh a chasan air an talamh.

"Uill," os' esan, an duine, "feumaidh mise," os' esan, "a bhith 'falbh anist." Os' esan, "Tha i `fàs car anmoch.  'S bidh `ad a' wondraigeadh càit’ an deachaidh mi."

Uill, dh'fhalbh e dhachaigh co-dhiùbh. 

`S an oidhche sin, rinn i uiste mór, o,  uist’  uamhasach.

A’ bheil fhios agaibh gu dé?

`S a' mhadainn, nuair a dh'éirich mo mhàthair, chuir i na creamaran a`s na tuill a rinn na casan aig a’ bhodach a' playadh na fìdhl'.

© Cruinneachadh Beul-Aithris Gàidhlig Cheap Breatainn, Sruth nan Gàidheal
Tar-sgrìobhadh: Sgioba a' Phroiseigt 2012

Bhuineadh Tena n’ in Frank Mhìcheil Ruaidh do theaghlach anns a robh dualchas air a ghléidheadh gu àrd-ìre.  Bha taigh Cloinn Nìll a bha seo `na àite fasanta mar thaigh-céilidh far am bitheadh muinntir an taighe gu tric ag éirigh air òrain, stòraidh is fearas-chuideachd mar bu nòs bho shean.  Mar gum bitheamaid an dùil, `s ann à Barraigh a bha cuideachd Chloinn Nìll a bha seo.

Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach

`S an t-seann aimsir, bhiodh muinntir Bhaghasdail a’ coiseachd dh’ionnsaigh a’ Bhàr a cheannach ghoireasan. Air an t-slighe, chuireadh iad orra brògan mun ruigeadh iad am baile `s chuireadh iad dhiubh na brògan aig an dearbh àite air an tilleadh. Dhèante seo gus leathar bhròg a chaomhnadh.

Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach

Na daoine a bha fuireach anns a’ Bharachois agus ann am Baghasdail an toiseach an t-saoghail, cha robh ach aon stòr air a’ Bhàr - 's e sin Sudni a’ Tuath - àite Gheamail. Agus bhiodh iad a’ coiseachd dh’ ionnsaigh a’ Bhàr a cheannach ghnothaichean a bhiodh a dhìth orra mun taigh – tì 's siùcar 's gnothaichean mar sin.

Agus, bha aon chreag mhór ann agus an t-ainm a bh’aca air a’ chreag a bha sin, 's e ‘Creag nam Bròg.’ Choisicheadh iad air an casa'-rùisgte dh’ionnsaigh na creigeadh agus chuireadh iad na brògan orra agus choisicheadh iad dha 'n bhaile. Agus, nuair a bhiodh 'ad a’ tighinn dhachaigh, stadadh iad aig Creag nam Bròg agus bheireadh iad na brògan dhiubh. Agus choisicheadh iad air an casa'-rùisgte dhachaigh.

Ach Lucy Heag, mo mhuime, bha i bochd a’s an t-saoghal, agus bhiodh i toirt leatha a mart a dh’ionnsaigh Beinn Phòil ann am Barachois.  Agus bhiodh i 'ceangal na mart an àite a gheobhadh i biadh gu leòr agus thogadh i suibheagan air aon latha, 's an ath latha, dh’fhalbhadh i leis a’ mhart 's bheireadh i na suibheagan astaigh gu àite Gheamail.

Ach turais dha na turais, dh’fhàs na brògan cho dona 's nach, gu feumadh i paidhir bhrògan fhaighinn. Chaidh i 'staigh gu àite Gheamail is fhuair i paidhir bhrògan. Agus, nuair a thàinig i gu Creag nam Bròg, thug i dhi na brògan. Agus, co-dhiubh, cha deach i fad' air a’ rathad nuair a bhuail an òrdag mhór ann an clach. Agus, bhrist i an òrdag mhór 'na leth.

Agus, thuirt Lucy Heag, “Taing do Dhia nach robh na brògan orm!”

© Cruinneachadh Beul-Aithris Gàidhlig Cheap Breatainn, Sruth nan Gàidheal
Tar-sgrìobhadh: Sgioba a' Phroiseigt

Thogadh Eòs Labhrann Dòmhnallach ann an coimhearsnachd Ghàidhealach, Baile Iarainn, faisg air Baghasdail. 'Na òige fhuair e min-eòlas air òrain is sgeulachdan an àite `s e air leth fialaidh ann a bhith `gan gabhail `s `gan aithris fad a bheatha. Rinn e obair shònraichte `s a' raon a’ clàradh beul-aithris.

Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach