log asteach

Siorramachd Inbhir Nis

Nòs a’ bhìdh

Lite

Facal-toisich

Tha lite air a bhith `na prìomh bhiadh aig na Gàidheil tro na linntean. Gabhaidh i faighinn air iomadach bòrd bìdh gus an là an diugh. `S ann tric a bhios i air a deisealachd an oidhche roimh’ `s `ga gabhail airson biadh na maidne an ath là.

Neach-aithris: Séidheag Nic’illeMhaoil

Porridge has sustained the Gaels for centuries and is a breakfast food that is still enjoyed by many today. Often this is prepared in the evening and left to cook slowly overnight and so as to be ready for breakfast in the morning.

Le porridge nourrit les Gaëls depuis des siècles et est un aliment que beaucoup de gens aiment toujours consommer au petit déjeuner aujourd’hui. On le prépare souvent le soir et on le laisse cuire doucement pendant la nuit, de sorte qu’il est prêt pour le petit déjeuner le matin.

Modh bìdh

1 cupa uisge
¼ cupa min choirce
Gràinnean salainn
Bainne
Siùcar/tréiceil
Air réir roghainn: uachdar

Goil an t-uisge, cuir a’ mhin choirce ann 'ga cur mun cuairt, 's cuir gràinnean salainn ris. Goil suas ri 5 mion. Dòirt seo ann am bòla agus cuir bainne, siùcar neo tréiceil air mar as àill leat. Cuir beagan uachdar 's a' bhainne mun dòirt thu air a’ bhrochan e.

Porridge preparation.

Préparation du porridge.

Annag ni’n Iain Alasdair `ic Aonghais Ailein

Rugadh Annag ni’n Iain Alasdair `ic Aonghais Ailein agus chaidh a togail ann a Rubh’ an t-Seallaidh. Rugadh a sìn seanair ann a' Lochabar. Thuinich e fhéin `s a theaghlach ann a Rubh’ an t-Seallaidh `s a’ bhliadhna 1843. Dh’obraich Anna aig stòr Chaluim Dhòmhnaill Mhic’IllFhaolain am baile Inbhir Nis fad dheicheadan. `S ann tric a a bhiodh i `seanchas `s a’ Ghàidhlig ri daoine a thigeadh a cheannach. Tha Annag dìleas, làn spòrs agus `na cuideachadh mór leis na clasaichean a tha `dol air adhart an diugh.

Neach-aithris: Séidheag Nic’illeMhaoil

Anna MacKinnon was raised in Sight Point, just eight miles from the town of Inverness. Her father was a fisherman and ran a small farm, on the same property where Anna’s great grandfather, Angus MacDonald, a native of Lochaber, Scotland, settled in 1843. She worked at MacLellan’s store for many years and often spoke Gaelic to the customers there. Anna is committed to helping with local Gaelic classes and brings great enthusiasm and fun to each session.

Anna MacKinnon a été élevée à Sight Point, à huit milles à peine de la ville d’Inverness. Son père était un pêcheur et exploitait également une petite ferme, dans la même propriété que l’arrière-grand-père d’Anna, Angus MacDonald, qui était né au Lochaber, en Écosse, et s’était établi en Nouvelle-Écosse en 1843. Anna a travaillé pendant de nombreuses années au magasin de MacLellan et parlait souvent le gaélique avec les clients au magasin. Elle tient à apporter son aide lors des cours de gaélique offerts dans sa région et apporte à chaque session tout son enthousiasme et toute sa joie de vivre.

Siorramachd Inbhir Nis

Nòs a’ bhìdh

Aran-coirce

Facal-toisich

Tha `n t-aran-coirce air a bhith `na lòn bunaiteach aig na Gàidheil bho shean. Co dhiubh gu robhas e `ga chleachdadh garbh na mìn, bha a dòigh fhéin aig gach boireannach a bh’ann air a dheasachadh. Faodaidh tu a bhith cinnteach às gu bheil e `na bhiadh gasda, grinn an cois deagh chùpa de thì.

Neach-aithris: Séidheag Nic’illeMhaoil

Oatcakes have been a traditional a staple in the Gaels’ diet. Thick or thin, salty or sweet, fine, thick or stoneground oats, each woman had her own style and preference of preparation. In any case, you can be sure that with a cup of hot tea, they were the perfect treat.

Les galettes d’avoine font depuis longtemps partie du régime alimentaire des Gaëls. Qu’elles soient fines ou épaisses, salées ou sucrée, faites à base d’avoine fine, épaisse ou moulue, chaque femme a son propre style et ses propres préférences pour la préparation de cet aliment. Quoi qu’il en soit, vous pouvez être certain qu’elles sont un vrai régal avec une bonne tasse de thé bien chaud.

Eamag: Airson arain-choirce dé tha dhith oirbh?

Màiri: Tha cupa do dh’ ìm gréis, cupa do shiùcar, dà ugh agus aon spàin do vanilla. Tha thu `mixeadh sin còmhla. Agus dar a tha e uile gu léir air a mhixeadh, tha thu `cur dà chupa do flùr, dà chupa do mhìn choirce, spàin do sòda agus leth spàin do shalann. Tha thu an uair sin a’ mixeadh sin còmhla ris rud a th’ agad air a mhixeadh cheana.

E: A’ bheil sin ann an sifter?

M: Chan eil. Chan eil. Faodaidh tu flùr a shifteadh ach tha mìn-coirce duilich a shifteadh.

E: O seadh. Shin a rud.

M: Faodaidh tu flùr a shifteadh ma tha toil agad. Ach uairean bidh mise `ga shifteadh air pìos do wax pàipear – a’ flùr – ach gheobh thu flùr an diugh, chan eil sian do chnapan no sian ann. Tha e air a chur ro’ muillean `s tha e foine gu leòr. Ach dh’ fhaoite nam biodh e treis do dh’ ùine ann a’ stór gum biodh e cruaidh, no nam biodh e ann an àite nach robh tioram . . . bhiodh e `cruadhachadh an uair sinn dh’ fhaodadh tu a chur ro `n sifter.

Agus dar a gheobh thu seo air a chur còmhla -- a’ flùr `s mìn-coirce, is a’ sòda is a’ salann. Mixeadh tu còmhla ris a’ rud a th’ agad gu h-àrd agus tha thu an uair sinn, faodaidh tu obrachadh leis a’ mhixer an uair sin obraich `ad le do làmhan `s cur flùr air a’ bhòrd agus their leat leth dheth agus rolladh tu amach as an uair sin geàrraidh tu. Mar as tana a shìneas tu `mach e, mar as tana a bhitheas e `s e a `s fheàrr– tha e `dol a dh’ éiridh beagan co dhiubh, tha an t-aran-coirce a’ dol a dh’ éiridh beagan, ach ma bhios e bidh e car tiugh. Chan eil diofar ann no uairean dar a tha e tana tha e na `s fheàrr. Tuigsinn?

Tha thu `ga bruich `s an àmhainn gus a’ fàs e car donn -- 12 to 15 minutes 10 to 12 or 12 to 15 -- ma tha an teas `s an àmhainn ceart. Shiod agad a’ rud a bha mi `mineagadh -- tana. Agus bidh feadhainn dhiubh agad bidh mi `ga rolladh car tiugh. Shiod agad fear car tiugh. Coimhead, coimhead! Shiod agad fear car tiugh. Ach mar a `s taine a bhitheas e `s e a `s fheàrr. Mar a `s taine bhitheas `ad `s e a `s fheàr. Tha `ad `dol a dh’ éiridh beagan co dhiù.

Cuiridh mi ìm air. Bheil tì bhuat?

E: Siùr.

Tar-sgrìobhadh: Frangag NicEachainn
Air a dheasachadh le: Sgioba a' Phroiseigt

Modh Bìdh

Aran-Coirce

1 chupa do bhlonaig
1 chupa do shiùcar geal
2 ugh
1 spàn bheag do dh'fhaoineig

2 chupa flùir
2 chupa do mhin-coirce
1 spàn bheag so/da-fuine

Measgaich an siùcar ‘s a’ bhlonag. Cuir riutha na h-uighean agus an fhaoineag. Criathraich na stuthan tioram ann am bobhla eile agus dòirt na stuthan bog ann. Measgaich ‘ad uile le chéilegu math. Rol a-mach an taois gu tana agus geàrr `na squaraichean i.

Bruich ann an àmhainn aig 350°, gus am bi e rud beag donn (10-12 mhionaid).

Mary MacKinnon describes preparation of traditional oatcakes.

Mary MacKinnon décrit la préparation des galettes d’avoine traditionnelles.

Màiri ni’n Ailig Bhig Alasdair Òig

Rugadh Màiri ni’n Ailig Bhig Alasdair Òig (NicDhòmhnaill) ann an MacDonald’s Glen `s a’ Bhràighe. `S e Dòmhnallaich do Chloinn Raghnaill, à Morar, a th' ann an stoc Màiri. Thog i fhéin agus an duine aice, Vincent MacFhionghain, sianar do theaghlach. `Na deagh bhean an taighe, tha i fìor thoilichte srùbag do thì a thoirt do luchd-céilidh, le mìlseagan a rinn i fhéin, fhads a tha i `còmhradh `s a’ chidsin.

Neach-aithris: Séidheag Nic’illeMhaoil

Mary MacKinnon (née MacDonald) was born in MacDonald’s Glen. She married Vincent MacKinnon and raised a family of six. She enjoys having company and speaking Gaelic over a hot cup of tea and a table full of her own homemade sweets.

Mary MacKinnon (née MacDonald) est née à MacDonalds Glen. Elle a épousé Vincent MacKinnon et élevé une famille de six enfants. Elle aime beaucoup avoir de la compagnie et parler le gaélique autour d’une bonne tasse de thé bien chaud et d’une table pleine de ses friandises faites maison.

Siorramachd Inbhir Nis

Nòs a’ bhìdh

Ìosban

Facal-toisich

Tha ìosban `na bhiadh sònraichte coltach ri maraig mhóir. Thathas a’ creidsinn nach gabh an t-ìosban faighinn an àite sam bith amach air crìochan Siorramachd Inbhir Nis. Tha e buailteach gur ann le Gàidheil à Tìr Mór na h-Alba a thàinig e anall mar nòs bidhe. Tha `n t-ìosban air leth blasda co dhiubh gu bheil e`ga bhruich air uachdar na stòbha, air neo air a ròstadh `s an aghainn, le caoban de ghlasraich.

Neach-aithris: Séidheag Nic’illeMhaoil

Ìosban is a type of sausage unique to Inverness County Gaels. It is believed to have arrived with Highland settlers from the mainland in the Old Country. A large batch of ìosban was prepared at butchering time in the fall and occasionally in the spring. Cooked alone on the stove, or roasted in the oven with vegetables, you looked forward to this special feed.

L’ìosban est un type de saucisse propre aux Gaëls du comté d’Inverness. On pense qu’il s’agissait d’une tradition des colons en provenance des Highlands du continent. On préparait une grosse réserve d’ìosban à l’automne lors de la saison de la boucherie et parfois au printemps. On la cuit toute seule sur la cuisinière ou on la fait rôtir au four avec des légumes. C’était un mets spécial et réjouissant.

Oighrig: Uill a Mhàiri, tha cuimhn' agamsa...Bha sinn a'bruidhinn air còcaireachd agus chuala mise facal agaibh nach cuala mi riamh thall 's an t-seann dùthaich. 'Se sin ìosban. Dh' inns' sibh dhomh mar a dheanadh sibh ìosban. An inns' sibh rithist dhomh e?

Màiri Anna: Feuchaidh mi co-dhiubh.

Oighrig: Dé an t-àm dhen bhliadhna, a bheil cuimhn' agaibh?

Màiri Anna: O, toiseach a' gheamhraidh, toiseach a' gheamhraidh agus goirid ron Nollaig a bhitheamaid a ' deanadh nan ìosban. Dar a dheanmaid a' bhuideareachd.

Oighrig: O seadh, seadh. Nisd, dé an fheòil a bha sibh a' cleachdadh?

Màiri Anna: O, an fheòil..Cha robh sinn a'cuir a' chuid a b' fheàrr dhe 'n fheòil ann idir, ach a' chuid bu tana a bhiodh à brù a' mhairt. Bha blogaichean againn as a' choille direach air son na feòil e fhéin. Agus thug m 'athair cearcaill far na bairrilean flùir agus chuir e tàirnean beag' anns a' bhlog mun cuairt, airson nach biodh an fheòil dol air an ùrlar.

Oighrig: chuir e seo air a'bhlog?

Màiri Anna: Bha sin a' dol air a’ bhlog. 'S bha sin a 'sàbhladh na feòil. Bha an uair sin poile idir anns an fheòil. Agus bha sinn a' toirt na geir' as. Agus 'se an tuagh leathann a bhitheamaid a’gabhail.

Oighrig: Carson? A-nist...

Màiri Anna: Bha i na b'fhasa. Cha robh ach cas ghoirid innt' 's bha i na bu leathann. Agus bha sinn a' pronnadh na feòil 's na geir còmhla leis an tuaigh leathunn air a' bhlog do chonnadh cruaidh. Agus bhiomaid a' deanamh sin gus a' robh feòil gu leòr againn airson an ìosban. Bha sinn an uair sin a' glanadh nan caolan – na caolain a thàinig as a'mhart. Bha dà sheòrs' ann: té na 's caoile na 'n téile, 's té mhór gheal.

Oighrig: Dé a-nisd an fheadhainn a chleachdadh sibh?

Màiri Anna: An dithist dhiubh. Bha sinn a' lionadh an dithist dhiubh.'S dar a bhiodh an fheòil phronn againn deiseil, bha sinn a'cuir roinn do shalann air, 's piobar, agus uineannan air an gearradh suas. Agus beagan do "salt peter" air a leaghadh ann an uiste (uisge) blàth. 'S bha sin airson gum biodh an fheòil dearg. Cha biodh i cho dorcha anns an ìosban.

Oighrig: 'S bha sibh a' cuir seo uile còmhla?

Màiri Anna: Bha sinn a' cuir sin ann an soitheach mar 's 'ga chuir air dòigh. Agus cho fads a bhitheamaid ag obair air a'sin, 's 'ga chuir air dòigh, bha cuideigin eile glanadh nan caolan.

Oighrig: Càit' am biodh sibhse a' glanadh nan caolan?

Màiri Anna: O, glé tric aig an allt.

Oighrig: Nach biodh e car fuar mun àm ud?

Màiri Anna: Bha e fuar. Bha e fuar. 'S bhitheamaid 'gan glanadh aig an allt, 's 'gan toirt dhachaidh. Agus cheanglamaid an darna ceann.

Oighrig: Direach le sreang na...?

Màiri Anna: O, sreang laidir. Agus bha thu an uair sin 'gan cuir suas ri d' bheul agus 'ga séideadh a-mach gus am biodh iad air an séideadh a-mach math. 'S bha thu 'gan cumail, o, dìreach cho laidir 's a b' urrainn dhut an uair sin 's cuir sreang mun cuairt orr' a-rithist - 'gan crochadh dìreach fad còig mionaidean. Bha sin 'gan tiormachadh. 'S dar a thòisicheadh tu an uair sin air an fheòil a chuir annd' (dh' fheumadh tu a bhith cinnteach gu robh an taobh a-mach dhe'n chaolan), chuireadh tu 'n fheòil ann. ' S thòisicheadh tu ... agus bha an caolan mar seo agus chuireadh tu an fheòil ann 's bha an caolan air a thionndadh a-mach - gus am biodh e dìreach làn. Agus dar a bhiodh e làn 'an uair sin bha thu 'ga cheangal suas agus 'ga chrochadh's 'ga fhagail crocht' fad sia seachdainnean.

Oighrig: Nist, cait an crochadh sibh e?

Màiri Anna: Eh, lobht a' chidsin nuair a bhidheamaid ann. Bha i blàth fad na h-ùineadh. Agus bha sinn 'gan cuir air lobht' a'chidsin. Bhiodh iad againn fad a' gheamhraidh.

Oighrig: Agus cha robh sibh ach 'gan crochadh.

Màiri Anna: Bha pole fad againn agus tàirnean ann. Agus bha sinn a' ceangal an ìosban - bha cromag air an ìosbean - 's 'ga chuir air na tàirnean. Bha flue dol suas dìreach ron a' làr do lobht a' chidsin 's bha i blàth.

Oighrig: Siod mar a bha sibh 'gan tiormachadh.

Màiri Anna: Sin mar a bha sinn 'gan tiormachadh ann.

Modh Bìdh

Caolan a’mhairt
Uinneannan air an gearradh suas
Salann
Piobar
Uighean
Blog do chonnadh cruaidh gus an fheòil ullachadh
Geir
Dath dearg
Brù a’mhairt – neo caoban tana do mhairtfheòil.

Obraich an fheòil air blog do chonnadh cruaidh. Bheir a’gheir às an fheòil, agus pronn còmhla iad, a’deanadh measgan dhiubh. Measgaich astaigh salann, piobar, uinneannan air an gearradh suas agus rud beag do ‘saltpeter’ air a leaghadh ann an uisge blàth gus fiamh dearg a thoirt. Measgaich seo ann an bòla mór. Nigh agus glan amach na caolain. Ceangail an darna ceann dhen chaolan ghlan gu daingeann le sreang làidir. Séid amach an caolan gus a shìneadh amach ‘s croch amach e fad còig mionaidean ‘s gun tiormaich e. Lìon an caolan leis a’mheasgradh gus am bi e làn, a’deanadh cinnteach gur h-ann air an taobh amuigh a bhios taobh amuigh a’chaolain mar tha thu ‘ga lìonadh. Ceangail ceann eile an ìosbain agus cuir suas e a thiormachadh fad 6 seachdainnean ann an lobhta a’chidsin, neo àite blàth air choireiginn eile.

Mary Ann Cameron describes the traditional method of making the sausage called ìosban.

Mary Anne Cameron décrit la méthode traditionnelle de fabrication de la saucisse appelée ìosban.

Mairi Anna ni’n Iain Shandaidh Mhóir

Rugadh Mairi Anna ni’n Iain Shandaidh Mhóir air A’ Ruidse, ann am parraiste Sheastago. `Na màthair do dh’ochdnar, bha i fìor mhath gu còcaireachd is fuineadh. Bhiodh e `na thoileachas mór dhi cuideachd fhaicinn a’ tighinn air chéilidh. `S ann à Gleann Ruaidh, Lochabar a thàinig a sinnsirean gu Siorramachd Inbhir Nis.

Neach-aithris: Séidheag Nic’illeMhaoil

Mary Anne Cameron was born in Alpine Ridge, Inverness County. Her ancestors came from Glen Roy, Lochaber. Mary Anne raised a family of eight. She took great joy in baking, having visitors and sharing her knowledge of Gaelic customs and traditions.

Mary Anne Cameron est née à Alpine Ridge, dans le comté d’Inverness. Ses ancêtres étaient originaires de Glen Roy, dans le Lochaber. Elle a élevé une famille de huit enfants. Elle prenait beaucoup de plaisir à faire de la pâtisserie, à accueillir des visiteurs et à faire profiter les autres de ses connaissances sur les coutumes et les traditions gaéliques.