An Drochaid Eadarainn Tha i seo 'na làraich-lìn a sholaraicheas dorust fosgailte do dhualchas beò na Gàidhlig mar a chìthear, a chluinnear 's a chleachdar a' là an-diugh ann an Gàidhealtachd na h-Albann Nuaidh.
Rinneadh an t-òran seo leis a’ bhàrd MacIlleain as deaghaidh dha fearann a thogail air tìr mór ann an Albainn Nuaidh faisg air Antagonais. `S ann an Tiriodh a rugadh 's thogadh am bàrd. `S an òran, tha e 'moladh an t-saoghail Ghaidhealaich `s na daoine air gach taobh dhe 'n Chuan Siar.
Neach-aithris: Lodaidh MacFhionghain
This song was composed by the Bard MacLean, after he settled in Nova Scotia, not far from Antigonish. He was born and raised in Tiree. The song is a celebration of the Gaelic world as it existed then, on both sides of the Atlantic.
Séisd:
Bithibh aotrom `s togaibh fonn,
Cridheil, sùnndach gun bhi trom,
`G òl deoch-slàinte na bheil thall,
Ann an Tìr nam Beann `s nan Gleannaibh
Fhuair mi sgeul a tha leam binn,
Dh' ùraich gleus air teud mo chinn,
`S bidh mi nis a' dol `g a sheinn,
Ged tha mi `s a choill am falach.
Gur h-e `n sgeul a fhuair mi `n dràsd,
`S a dhùisg m' inntinn suas gu dàn,
Bha `gam iarraidh dh' ionnsaidh bhàil,
Th' aig na Gàidheil tùs an Earraich.
Nuair a théid an comunn cruinn,
Bidh iad sìobhalta le loinn,
Cliùiteach, ciallach, fialaidh grinn,
`S bheir iad coibhneas do fhear aineoil.
Nuair a shuidheas iad mu `n bhòrd,
Bheir iad tacan air an òl,
`S fidheall theud bho `n gleusar ceòl,
Cur nan òganach `nan deannaibh.
Cha bhi sgrùbaireachd mu `n chlàr,
Ann an cuideachdas mo ghràidh,
Aig a bheil an inntinn àrd,
`S nach gabh tàmailt bho na Gallaibh.
Nuair a théid an fhidh'll `na tàmh,
Bheir iad treis air cainnt nam bàrd,
Dhùisgeas fonn neo-throm `nan càil,
Anns a' Ghàidhlig is glan gearradh.
Chànain ghasda, bhlasda, bhinn!
`S i bha `n cleachdadh aig na suinn,
Dhearbh an gaisge `m feachd an rìgh:
`S iomadh tìr `s an d'thug iad deannal.
Luchd nam breacan bha `s gach àm,
Fuasgailteach an strì nan lann:
Nuair a ghluaiseadh iad bho `n chàmp,
Chuirte `n ruaig, `s bu teann an leantail.
`S ann ac' féin tha `n t-éideadh grinn!
Breacan guaille, féile cuim,
Osan geàrr mu `n chalpa chruinn,
`S boineid ghorm os ceann na mala.
Stàilinn ghlas, mar ealtainn giar,
Chleachdadh anns na baiteil riamh,
Leis na gaisgich nach tais fiamh,
`S nach biodh riamalach a' tarruing.
Bha iad firinneach gun fhoill,
`N àm dol sìos is pìob `ga seinn:
Rùisgteadh brataichean ri croinn,
Aig na saighdearaibh nach mealladh.
`S bho `n a chinn sibh féin o `n dream,
Dh' àraicheadh fo sgéith nam beann,
Bhuannaich anns an Éiphit geall,
`S a chuir Frangaich as an t-sealladh.
Ged tha sibh an Tìr nan Craobh,
Cuimhnichibh air beus nan laoch!
Leòghainn bhorb bu ghairge fraoch;
`S iad nach aomadh as a' charraid.
Ged tha sibh an Albainn Ùir
Caithibh an oidhche le sùnnd:
`S an deoch-slàinte thig air tùs,
Olaidh sinn gu grùnnd, gach fear i.
Olaibh air na Gàidheil threun,
Rachadh acfhuinneach air ghleus,
`S a tha fuasgailteach gu feum;
Sealgairean air féidh `s na beannaibh.
Soraidh bhuam do `n t-sluagh a nùll
Tha `s an tìr `s an robh mi `n tùs -
`S tric a dh' fheuch iad bàt' fo shiùil,
`S iad `ga stiùireadh dh' ionnsaigh cala.
Bho nach ruig sinn orra `n dràsd,
Lìon a' chuach a suas fo stràic,
`S cuir mu `n cuairt i nuas gun dàil,
Ann an onair àrd nam fearaibh.
Tar-sgrìobhadh: Clarsach na Coille
The song is a celebration of the Gaelic world as it existed at the time of composition, on both sides of the Atlantic.
Chaidh Carman ni’n Gharaidh Choinnich a bhreith ann an Siorramachd Phiogto. `S ann à Earra-Ghàidheal a bha a cuideachd bho thùs. Thàinig iad a dh’Eilean Eòin mun do sheatlig iad ann am Piogto. Tha Carman a’ teagasg Gàidhlig aig Baile, ag obair aig a’ Chlachan Ghàidhealach `na Àrd Neach-taisbeanaidh agus a`cumail taigh Gàidhlig ann am Baile nan Giolasach. Chuir Carman seachad bliadhna a’ fanaid còmhla ri té Catrìona Chamaranach, ann an Màbu an Ear-thuath, far na thog i cuid mhath dhe 'n Ghàidhlig aice.
Neach-aithris: Seumas Watson
Carmen MacArthur was born in the town of Pictou. Her ancestors came from Argylshire to Prince Edward Island, before they settled in Pictou County. Carmen teaches Gàidhlig aig Baile classes, she is the Chief Interpreter at the Highland Village and lives in a Gaelic house in Gillisdale, Inverness County. Carmen spent a year living with native speaker, Catherine Cameron in Northeast Mabou where she acquired a good piece of her Gaelic.
Gabhaidh `ad an t-òran luaidh seo, air a chlàradh ann an Abhainn Ottawa, air an fhonn chumanta “Faill Ill Eileadh ó Ro.” A's a’ chlàradh seo, air a sheinn aig Rhodena Dhòmhnaill Iain, tha dealbh air soitheach-seòlaidh ann. Tha fear dhe `n sgioba `g innse mu dheidhinn a’ chuain chaochlaideich `s dé cho goirt a dh’ fhàgadh a làmhan leis an t-sàl `s e `tarraing nan ròpan.
Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach
This milling song, recorded in Ottawa Brook, Victoria County, is sung to the well-known chorus, “Faill Ill Eileadh ó Ro”. In this version, sung by the late Rhodena MacLellan, a sailing vessel is described by a member of the crew. The man describes traveling through variable waters, and his job on the ropes that has left his hands damaged from the salty water.
Cette chanson de foulage, enregistrée à Ottawa Brook, dans le comté de Victoria, est chantée sur l’air du refrain bien connu « Faill Ill Eileadh ó Ro ». Dans cette version, chantée par feue Rhodena MacLellan, un voilier est décrit par un membre de son équipage. L’homme décrit les voyages à travers des mers imprévisibles et dit que l’eau salée à laquelle il était exposé dans son travail dans les cordages a fini par abîmer ses mains.
Fa ì éileadh o ro
Fa ì éileadh o ro
Fa ì éileadh o ro
'S ochoin, nuair a dh’ fhalbh sinn.
Amach às Point Aconi,
Bha double reefs `s foresail
Bha mainsail air a’ lowaradh
'S an jib cha mhór nach d’fhalbh i.
'S e rinn mo mhalaidhean gruamach
Mo shùilean 'g iarraidh dùnadh
A bhith cho tric 'ga stiùireadh
Le uisge ciùin is garbhan
'S e rinn mo làmhan grànda
'S dh’fhàg iad mar a tha 'ad
A bhith cho tric 's a [t]-sàile
Le ròpa làidir cainbeach. [tape: cainbte]
Seo dhuibh suidheachadh dhen òran a chaidh a chlàradh aig Chalum MacNìll (”Maxie” Dan Angus Iain Aonghais Eòin), Highland Hill, Siorramachd Bhictoria mar phàirt do Phròiseact nan Òran Nòs is Fonn fo sgéith a' Chlachain Ghàidhealaich 's a' bhliadhna 2004.
Fa lìll éileadh ò ro,
Ho rò hi rìthill ò ro
Fa lìll éileadh ò ro,
'S ochoin mar a dh’fhalbh sinn
Siod far a robh ‘n iùbhrach
Nuair a chuir sinn rith’ a h-aodach
Gun seòladh i mar fhaoileag
An aodann na fairge
Baddeck a rinn sinn clearance
Air madainn moch Di-ciadaoin
Bha brìothas ann o `n iar-dheas
A’ tarraing gruaim gu soirbheas
Mach aig beul Bhra ‘Or
Bha uisge mór ‘s ceò air
Bha crodh againn air bòrd
Mi-dhòigheal ‘ad air fairge
'Dol seachad Rubh’ an t-Salmon
A Rìgh gu robh i gàbhaidh
'S i 'togail an t-sàile
An àird’ o ‘n ghainmhich
'S e dh’fhàg mo làmhan grànda
'Nan gàgan mar a tha ‘ad
Cho tric 's a bhios an sàl ann
Ri ropa làidir cainbeach
Eachann ‘s e 'taomadh
Ealasaid bidh aotram
A’giulain móran aodaich
Mus sgaoil i air fairge
'Dol seachad Point Aconi
Bha double reefs ‘s a’ foresail
Bha mainsail air a’ lowaradh
'S an jib cha mhór nach d’fhalbh i
Mis’ a bha stiùireadh
'S an caiftean 'gabhail ùrnaigh
'S Daididh air a’chùlaibh
'S e ‘cunndais a chuid airgead
© Cruinneachadh Beul-Aithris Gàidhlig Cheap Breatainn, Sruth nan Gàidheal
A milling song depicting life on a sailing vessel.
Chanson de foulage racontant la vie à bord d’un voilier.
`S e Rhodena Dhòmhnaill Iain `ic Mhìcheil D. `ic Dhòmhnaill Dhotair a tha a’ gabhail an òrain seo. `S ann às An Acarsaid a bha i. `S e stoc às Eilean Bharraigh a bha `na cuideachd. Anns an t-seann dùthaich, mun do dh’fhalbh iad, thugadh Na Dotairean, mar leas-ainm, air an teaghlach. Bhiodh i gu minig a’ gabhail òran `s a’ chidsin. Cuideachd, bha i uamhasach fhéin math gu sinnsearachd.
Chan urrainnear le cinnt a shònrachadh có am bàrd a rinn an t-òran seo. Tha cuid dhe `n bheachd gur ann aig fear do Chloinn Nìll, air neo còmhlan a bhuineadh do choimhearsnachd Ghlinne Gharaidh, Cùl a’ Phòn Mhóir, a chaidh an t-òran seo a dheanamh.
Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach
A native of Ottawa Brook, Rhodena MacLellan (née MacNeil) sings a locally composed sailing song. Her people came from Barra. This particular branch of the MacNeils was known as “The Doctors,” a name given to them before they left Scotland. Rhodena would often sing songs in the kitchen. She was also very good at genealogy and people would come to her from all over to learn about their family histories.
No one is actually sure who made this local song. It seems likely though that it was composed by a MacNeil, or MacNeils, from the community of Glen Garry in the rear of Big Pond, Cape Breton County.
Rhodena MacLellan (née MacNeil) est née à Ottawa Brook. Ses ancêtres étaient originaires de Barra. Cette branche particulière des MacNeil était appelée la « branche des docteurs », nom qui lui avait été attribué avant même qu’elle quitte l’Écosse. Rhodena chantait souvent des chansons dans la cuisine. Elle était également douée en généalogie et les gens venaient souvent chez elle d’un peu partout pour en apprendre davantage sur l’histoire de leur famille.
Personne ne sait vraiment qui a composé cette chanson de la région. Il est probable qu’elle a été composée par un MacNeil ou MacNeils de la communauté de Glen Garry à l’arrière de Big Pond, dans le comté du Cap-Breton.
Rinneadh an t-òran seo leis an deagh bhana-bhàrd Bean Iain Ruairidh `ic `Ill-Eòin à Cùl Eilean na Nollaig. Tha na ceathramhan ag innse mar a thachair nuair a thuit i `s gun do bhrist i a làmh turas a bha i `s a’ choillidh a dh’ fhaighinn connaidh. `S e ban-Dòmhnallach a bu chinneadh dhi mu `n do phòs i. Anns a’ chóigeamh ceathramh dhe `n òran, tha i `toirt iomraidh air na Dòmhnallaich a bhi `nan dream cliùmhor.
Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach
This song was made by Bean Iain Ruairi MacNeil a local bardess. One day she went out into the woods to get firewood she fell and broke her arm. She composed this song on that occasion. She was a MacDonald before she married and it is interesting to note her pride of her lineage in the fifth verse of the song.
Cette chanson a été composée par Bean Iain Ruairi MacNeil, barde de la région. Un jour, elle est partie dans la forêt pour chercher du bois pour son feu et elle est tombée et s’est cassé le bras. Elle a composé la chanson à cette occasion. Elle était une MacDonald avant de se marier et il est intéressant de noter combien elle est fière de sa lignée à la cinquième strophe de la chanson.
Séisd:
Bha mi raoir gu sunndach, sunndach,
Bha mi raoir gu sunndach, sunndach,
Bha mise gu cridheil sunndach,
`S cha b’e leann a rinn mi òl.
‘S beag an t-ionghnadh dhomh bi tùrsach,
Ann an toiseach fuachd na Dùdlachd,
`S a lath’ a chaidh mi far an dùirne,
Cha robh dùil a’m a bhi beò.
Dh’fhalbh mo chlaisneachd ghuam `s mo lèirsinn,
Gun na dhubh a’ saoghal’ s na speuran,
`S mi gun saod agam air èirigh,
`Nam laighe leam fhéin fo leòn.
Fhuair mi `bhuill’ a loisg mi buileach,
Falt mo chinn gun na dh’fhalbh e uile,
Mar chraoibh a’ cuir ghuaip’ a duilleach,
`S gaoth `ga iomain feadh an fheòir.
© E. Robertson & J. Watson
Tar-sgrìobhadh: Sgioba a' Phroiseigt 2012
A local song composed on the occasion of the bardess injuring her hand while bringing home firewood.
Chanson locale composée lorsque la chanteuse s’est cassé le bras en ramassant du bois pour son feu.
`S ann a mhuinntir Chùl Eilean na Nollaig a tha an deagh sheinneadair Peadar mac Bean Jack Pheadair. Bha a chuideachd à Barraigh. Chaidh Peadar a thogail ann an taigh far an tigeadh luchd-céilidh air an oidhche, gu h-àraid aig àm a’ gheamhraidh, gus òrain a ghabhail. Dh’ ionnsaich Peadar deagh roinn do dh’ òrain aig a mhàthair. Thog e òrain cuideachd aig seinneadairean Cheap Breatainn shìos rathad Bhostoin, far an do chuir e seachad bliadhnaichean móra ag obair `na shaor.
Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach
Peter MacLean is an outstanding singer and Gaelic language advocate from Rear Christmas Island. His antecedents were of Barra origin. He was reared in a céilidh house where gatherings for singing and discussing Gaelic songs were common occasions, particularly in winter. He learned many songs from his mother, Bean Jack Pheadair, and others during his many years working as a carpenter in the Boston area among other Cape Breton Gaels.
Peter MacLean est un chanteur remarquable et un défenseur de la langue gaélique de Rear Christmas Island. Ses ancêtres étaient originaires de Barra. Il a été élevé dans une maison où on organisait les céilithe et les rassemblements pour chanter et parler des chansons gaéliques étaient fréquents, en particulier en hiver. Il a appris de nombreuses chansons auprès de sa mère, Bean Jack Pheadair, et d’autres personnes pendant les nombreuses années où il a travaillé dans la menuiserie dans la région de Boston, parmi d’autres Gaëls du Cap-Breton.
Gabhaidh `ad an t-òran luaidh seo, air a chlàradh ann an Gillisdale, air an fhonn chumanta “Faill Ill Eileadh ó Ro.” Anns a’ chlàradh seo, tha an t-òran air a sheinn aig Eamag Rabairt Eachainn mar a bha i 'ga ionnsachadh aig a seanmhair, Rhodena Dhòmhnaill Iain, tha dealbh air soitheach-seòlaidh ann. Tha fear dhen a’ sgioba `g innse mu dheidhinn a’ chuain caochlaideich `s cho goirt a dh’ fhàgadh a làmhan leis an t-sàl `s e a’ tarraing nan ròpan.
Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach
This milling song, recorded in Ottawa Brook, Victoria County, is sung to the well-known chorus, “Faill Ill Eileadh ó Ro”. In this version, sung by Emily MacKinnon as she learned from her grandmother, Rhodena MacLellan, a sailing vessel is described by a member of the crew. The man describes traveling through variable waters, and his job on the ropes that has left his hands damaged from the salty water.
Cette chanson de foulage, enregistrée à Ottawa Brook, dans le comté de Victoria, est chantée sur l’air du refrain bien connu « Faill Ill Eileadh ó Ro ». Dans cette version, chantée par Emily MacKinnon, un voilier est décrit par un membre de son équipage. L’homme décrit les voyages à travers des mers imprévisibles et dit que l’eau salée à laquelle il était exposé dans son travail dans les cordages a fini par abîmer ses mains.
Fa ì éileadh o ro
Fa ì éileadh o ro
Fa ì éileadh o ro
'S ochoin, nuair a dh’ fhalbh sinn.
Amach às Point Aconi,
Bha double reefs ‘s foresail
Bha mainsail air a’ lowaradh
'S an jib cha mhór nach d’fhalbh i.
'S e rinn mo mhalaidhean gruamach
Mo shùilean 'g iarraidh dùnadh
A bhith cho tric 'ga stiùireadh
Le uisge ciùin is garbhan
'S e rinn mo làmhan grànda
'S dh’fhàg iad mar a tha 'ad
A’ bhith cho tric 's a [t]-sàile
Le ròpa làidir cainbeach. [tape: cainbte]
Seo dhuibh suidheachadh dhen òran a chaidh a chlàradh bho Chalum MacNìll (”Maxie” Dan Angus Iain Aonghais Eòin), Highland Hill, Siorramachd Bhictoria mar phàirt do Phròiseact nan Òran Nòs is Fonn fo sgéith a' Chlachain Ghàidhealaich 'sa bhliadhna 2004.
Fa lìll éileadh ò ro,
Ho rò hi rìthill ò ro
Fa lìll éileadh ò ro,
'S ochoin mar a dh’fhalbh sinn
Siod far a robh ‘n iùbhrach
Nuair a chuir sinn rith’ a h-aodach
Gun seòladh i mar fhaoileag
An aodann na fairge
Baddeck a rinn sinn clearance
Air madainn moch Di-ciadaoin
Bha brìothas ann o `n iar-dheas
A’ tarraing gruaim gu soirbheas
Mach aig beul Bhra ‘Or
Bha uisge mór ‘s ceò air
Bha crodh againn air bòrd
Mi-dhòigheal ‘ad air fairge
'Dol seachad Rubh’ an t-Salmon
A Rìgh gu robh i gàbhaidh
'S i 'togail an t-sàile
An àird’ o ‘n ghainmhich
'S e dh’fhàg mo làmhan grànda
'Nan gàgan mar a tha ‘ad
Cho tric 's a bhios an sàl ann
Ri ropa làidir cainbeach
Eachann ‘s e 'taomadh
Ealasaid bidh aotram
A’giulain móran aodaich
Mus sgaoil i air fairge
'Dol seachad Point Aconi
Bha double reefs ‘s a’ foresail
Bha mainsail air a’ lowaradh
'S an jib cha mhór nach d’fhalbh i
Mis’ a bha stiùireadh
'S an caiftean 'gabhail ùrnaigh
'S Daididh air a’chùlaibh
'S e ‘cunndais a chuid airgead
A milling song depicting life on a sailing vessel.
Chanson de foulage racontant la vie à bord d’un voilier.
Rugadh Eamag ni’n Rabairt `ic Eachainn `ic Eachainn Nìll Lodaidh ann am Badaig, Siorramachd Bhioctoria. B’ ann à Eilean nam Muc a thàinig a cuideachd agus thug `ad suas fearann ann an Gleann nam Màgan, Siorramachd Inbhirnis, far a bheil teaghlach Eamaig fhathast a’ fuireach `s a' là an diugh. Tha Eamag `na ban-sgoilear. Tha i air a bhith `teagasg na Gàidhlig an dà cuid, ann an sgoiltean poblach agus `s a' choimhearsnachd. Chuir i suim ann an dualchas nan Gàidheal nuair a bha i òg a’ cur seachad ùine còmhla r' a seanmhair, Rhodena ni’n Dòmhnall Iain, nach maireann.
Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach
Emily MacKinnon was born in Baddeck, Victoria County. She is descended from emigrants from the Isle of Muck, who settled in Ainslie Glen, Inverness County on a plot of land where her family currently resides today. Emily has a special interest in Gaelic Education and has taught both public school and community Gaelic classes. Her interest in the culture developed as a result of spending time with her Gaelic-speaking grandmother, the late Rhodena MacLellan.
Tha stòraidh an òrain seo air a h-innse aig boireannach dham b' urrainn bàta fhaicinn air éiginn le droch shìde air a' chost' an iar do Ghàidhealtachd na h-Albann.
Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach
The story of this song is told by a woman who observes a boat struggling with severe weather on the west cost of the Highlands. She laments the drowning of three upon the boats foundering. This traditional song was known by singers throughout Cape Breton Island.
Cette chanson composée en Écosse a été reprise à leur propre compte par les colons gaéliques du Cap-Breton. Elle est chantée du point de vue d’un homme dont le navire a sombré, entraînant la mort de trois de ses marins. Il existe des enregistrements de cette chanson partout au Cap-Breton, avec des sources de Grand Mira, Grand Narrows, Castle Bay, Indian Brook, Boisdale et cette version particulière de Flora MacLean, de Shenacadie.
Séisd:
Air fàillirinn iù
O iùilirinn o ho,
Air fàillirinn iù.
Gur mis’ tha fo mhulad
Air uilinn nan stùc.
Mi coimhead Caol Muile,
`S cha ghrunnaich mi null.
Far an d’fhàg mi mo mhàthair
Air a càradh `s an ùir.
Far an d’fhàg mi mo leannan,
[Caol mala `s rosg ciùin.]
Chì mi `m bàta dol seachad
'S leam is lapach a crew.
`S mur a deachaidh mi 'm mearachd,
Bha mo leannan air stiùir.
Dol seachad air Ìle
Leam is ìseal a cùrs’.
Dol seachad air Eige
[Tìr chreagach nan] stùc.
Dol seachad air Éirinn
Chaill mi coltas mo rùin.
Chaidh m’eudail do `n fheamainn,
`S i dol fairis a null.
Air bhàrr nan tonn uaine,
`S iad a'suaineadh a siùil.
`S daor a cheannaich mi `n t-eòrna,
`S beag a dh’òl mi dh'a shùgh.
`S daor a cheannaich mi `n sgadan
Air a phacadh as ùr.
`S daor a cheannaich mi a'bhranndaidh
Thàinig nall ann as ùr.
`S daor a cheannaich mi `m bàta
Rinn ur bàthadh `nur triùir.
Tar-sgrìobhadh: Gaelic Songs of Nova Scotia
Air a dheasachadh le: Sgioba a' Phroiseigt 2012
© Cruinneachadh Beul-Aithris Gàidhlig Cheap Breatainn, Sruth nan Gàidheal
A traditional milling song concerning loss of life by drowning.
Chanson de foulage traditionnelle sur un amour perdu.
Rugadh Flòraidh ni 'n Nìll Dhòmhnaill Nìll 's an Acarsaid. 'S e Màiri ni'n Iain a' Chlachair (Nic Nìll) a bu mhàthair dhi. `S ann do Bharraigh a bhuineadh a sinnsearan. `S e Flòraidh Bheag a bh’ ac' oirre. Chaochail a màthair nuair nach robh i ach òg. Chaidh a togail a's an nàbachd, faisg air làimh, ann an dachaigh aig Cloinn `ic Aonghais, Ambrose is Anna. Cha robh ach a' Ghàidhlig `ga bruidhinn astaigh. 'S ann aca-san a dh'ionnsaich Flòraidh a’ chuid a bu mhotha dhe na h-òrain aice. Bha a h-athair, Niall Dhòmhnaill Nìll, `na bhàrd. Phòs i fear Iagan Ruairidh (Mac Ill'leathainn). Thigeadh seinneadairean, mar a bha Mairead bean Ruairidh Iagain Ruairidh, Iain Alasdair MacSuain agus Maighstir Ailean Mac a' Mhaoilein, a chéilidh orra gu tric.
Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach
Flora (Flòraidh Bheag) was born in Shenacadie, Cape Breton County to Neil D.MacKinnon (Niall Dhòmhnaill Nill) and Mary Ann MacNeil (Màiri ni'n Iain a' Chlachair) of Barra descent. Her mother died when she was very young and she was raised close by in the home of Ambrose and Anna MacInnis. In the MacInnis house, only Gaelic was spoken. It was from them that she learned most of her songs. She married John MacLean (Iagan Ruairidh) and their home was often the gathering spot for singers like, Margaret MacLean, John Alex MacSween and Father Allan MacMillan.
Flora (Flòraidh Bheag) est née à Shenacadie, dans le comté du Cap-Breton. Elle est la fille de Neil D. MacKinnon (Niall Dhòmhnaill Nill) et de Mary Ann MacNeil (Mairi ni’n Iain a’ Chlachair), dont les ancêtres étaient originaires de Barra. Sa mère est décédée quand elle était très jeune et elle a été élevée à proximité, au sein du foyer d’Ambrose et Anna MacInnis. Chez les MacInnis, on parlait exclusivement le gaélique et c’est chez eux qu’elle a appris la plupart de ses chansons. Elle a épousé John MacLean (Iagain Ruairidh) et leur maison était souvent un lieu de rassemblement pour des chanteurs comme Margaret MacLean, John Alex MacSween et le père Allan MacMillan.
Tha gille `s an òran seo ag innse mu bheatha air soitheach-seòlaidh. Cluinnear aig an t-seòladair mu dhroch shìd' air a’ mhuir agus esan a’ cuimhneachadh air an t-saoghal a bh’ ann nuair a bha e tioram air tìr.
Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach
In this song, a young man describes life on a sailing ship. The sailor tells about the misery of bad weather at sea while recalling his days as a herd-boy on dry land.
Dans cette chanson, un jeune homme décrit la vie à bord d’un voilier. Le marin parle du temps épouvantable en mer et se remémore sa jeunesse passée à garder des troupeaux sur la terre ferme.
Hì hò ro Mo Mhàiri Bhuidhe ho hò rò-o hì hò
`S e `cheud là Di luain dhe `n earrach
Rinn sinn falbh air bàt’ an aiseig
Thog sinn na siùil ris na crannaibh
Shéid i trom oirnn le fràsan
Trom ri m’ chluasan fuaim na maradh
Gaoth an iar-eas `s clach mheallain
Cinn `gar siabadh geal na maradh ??
`S is’ a’ snàmh air bhàrr nan tonnan
`S e mo chàs gun dh’fhàg mi `m baile
Far am b’òg a bha mi `nam bhalach
Buachailleachd crodh laoigh air àirigh
`S mi gun chùram, na gun smalan
Cha bhi Dùn an diugh air m’aire ??
Mi gun fios cà’ bheil mo leannan
`S gu bheil `m b’fheàrr leam i a bhi mar riut
Thug mi gràdh dhut a bhios maireann
Ach ma phòs (?) thu nist fear eile
`S e mo dhùrachd thu bhi fallain
Gun thu bhi an éis ri fearann?
© Cruinneachadh Beul-Aithris Gàidhlig Cheap Breatainn, Sruth nan Gàidheal
Tar-sgrìobhadh: Sgioba a' Phroiseigt 2012
An old sailing song.
Vieille chanson de marin.
Rugadh Mairead Bean Ruairidh Iagain Ruairidh ann am Baghasdail. `S ann à Barraigh a bha a cuideachd. Bha i `na tasglann beò do dh’ òrain ionadail agus òrain gun urra a bhuineas dha `n t-Seann Dùthaich. Dh’ ionnsaich i deagh roinn dha a cuid òran aig a seanmhair, Màiri Dhòmhnaill Nìll (NicFhionghuin), aig dà bhràthair a màthar (Seonaidh Iain Dòmhnallach agus Mìcheal Iain Dòmhnallach) agus aig a seanair, Dòmhnall Dòmhnallach. Bha e `na bheachd làidir aice gu robh còir againn-ne dualchas nan òran a chumail aig àrd ìre.
Neach-aithris: Eamag Dhòmhnallach
Margaret MacLean (née MacDonald), a descendent of Barra stock, was born and raised in Boisdale. Margaret was a treasure to us all with the richness of her song repertoire. She learned many of her songs from her grandmother, Mary (MacKinnon) MacDonald, her two uncles, Johnny Iain and Michael Iain MacDonald, and her grandfather, Donald MacDonald. Margaret was strongly of the opinion that we must all maintain the song tradition at a high standard.
Margaret MacLean (née MacDonald), dont les ancêtres étaient originaires de Barra, est née et a été élevée à Boisdale. Margaret était un trésor pour nous tous parce qu’elle possédait un répertoire de chansons inépuisable. Elle avait appris bon nombre de ces chansons auprès de sa grand-mère, Mary MacDonald (née MacKinnon), de ses deux oncles, Johnny Iain et Michael Iain MacDonald, et de son grand-père, Donald MacDonald. Margaret était convaincue que nous avons tous le devoir de défendre coûte que coûte la tradition des chansons.
`S e “Òran a’ Phiognaig” an t-òran a `s ainmeile a rinneadh le Sìne Heanaidh agus `s ann aig Rodaidh Ailig Ruaraidh a thog Goiridh Dòmhnallach an t-òran.
Neach-aithris: Séidheag Nic'illeMhaoil
The Picnic Song is Sìne Heanaidh's most famous composition. Jeff MacDonald learned it from Roddie Alex MacInnis.
La chanson du pique-nique est la composition la plus célèbre de Sìne Heanaidh.
Séisd:
Ìrinn àrainn iù ho rò,
Ìrinn àrainn iù ho rò,
Ìrinn àrainn iù ho rò,
Seinn othail mhór a’ phiognaig.
`S bha iad ann às gach àit’,
Aonghus Cìobair `s MacAoidh,
Mac`Illfhinnein agus Sams;
`S càit’ an d’fhàg sibh Jamieson?
`S tha mo dhuine-s’ an diugh tinn,
`S e chuir mis’ a’ seo leam fhìn,
`S ged a ghabhadh esan spree,
`S ann bho `n tìr a mhisseadh e.
`S nuair a bha e òg `na shlàint’
Chuireadh e sealladh air pàisd’.
Chuireadh e `n t-sabaid `na tàmh;
`S iomadh là a thachair e.
`S an àm bhith suidhe aig a’ bhòrd,
Far robh bradan ann `s gach seòrs’,
`S mi cho aineolach `nam dhòigh,
`S e mo chrog a ghabh mi dha.
`S bha na waiters cho trang,
Cha bhruidhneadh iad rium neo-ar-thaing.
Thuirt mi fhìn ri té bha thall,
Gu robh mi call mo mhisneach.
`S cha robh na còcairean gann;
Betsy Mhór ac’ air an ceann.
Carson a bhiodh gnothaichean gann?
Cha b’e àm an earraich e.
`S gad a bhiodh mo sporan làn,
Gheobhainn-s’ meas cho luath ri càch;
Notaichean `s airgead bàn,
Dheanadh fuaim `s gliogadaich.
`S feadhainn dhiubh a chuir rud ann,
Bha an cuid soithichean air chall.
Boireannaich a nunn `s a nall,
An aimhreit `s an trioblaid
Tar-sgrìobhadh: An Cliath Clis
Air a dheasachadh le: Sgioba a' Phroiseigt
A satirical song about a failed picnic.
Chanson satirique sur un pique-nique raté.
`S ann à Bràigh na h-Aibhneadh, Siorramachd Inbhirnis a tha Goiridh mac Alasdair Dhùghaill Shandaidh Iain Phàdruig. Thànaig a shinnsearan à Arisaig, Mùideart, Eige agus Lochabar. `S e seinneadair, co-ghleusaiche, sgeulaiche, neach-teagaisg agus, o chionn ghoirid, Oifigear-gnìomha na Gàidhlig aig Oifis Iomairtean na Gàidhlig a th’ ann. Thogadh e ann an cearn bheairteach `s an dualchas, agus thog e cuid mhór dheth bho Sheumas MacAoidh, Seonaidh Aonghuis Bhig, Pàdruig Aonghuis Sìne, Rodaidh Ailig Ruairidh agus Fransas Dhùghaill Shandaidh. B' ann bho 'n luchd-labhairt dhùthasach seo a thog Goiridh a chuid mhath dhe na h-òrain, stòraidhean agus eachdraidh a th’ aige `n diugh. Tha Goiridh a’ togail a mhac Pàdraig leis a’ chànan agus faodar an dithist fhaicinn a’ gabhail òran neo stòraidh còmhla.
Neach-aithris: Séidheag Nic'illeMhaoil
A descendent of emigrants from Arisaig, Moidart, Eigg and Lochaber, Jeff MacDonald hails from Kingsville, Inverness County. Jeff is a Gaelic singer, composer, storyteller, educator and, most recently, Gaelic Field Officer for the Office of Gaelic Affairs. Growing up an area steeped in the Gaelic tradition, he was profoundly influenced by tradition bearers Jimmy MacKay, Johnny Williams, Patrick MacEachern, Roddie MacInnis and his uncle Francis. It was from these local treasures that Jeff acquired many of his songs, stories and histories. Jeff is raising his son Padraig with the Gaelic language and the two can often found sharing a song or story together.
`S e “Òran a’ Phiognaig” an t-òran a b' ainmeile a rinneadh le Sìne Heanaidh. 'S ann gu tric a chaidh iarraidh air Rodaidh Ailig Ruaraidh a ghabhail. Rinn i an t-òran éibhinn seo mu `n turas a chuir i piognaig air dòigh `s an àm a bha droch shlàinte a' cur air an duine aice. A's na ceathramhan, tha i `toirt dealbh gu robh ann gach duine uasal às a’ sgìre, co dhiubh gu robh iad a' làthair idir.
Neach-aithris: Seumas Watson
The Picnic Song is Sìne Heanaidh's most famous composition. Roddie Alex was often asked to sing it. She made this comical song about a picnic she arranged to raise funds for her husband who was in poor health. In the lyrics she pretends that everyone important from the area was at the picnic, whether present or not.
La chanson du pique-nique est la composition la plus célèbre de Sìne Heanaidh. On demandait souvent à Roddie Alex de la chanter. Elle a créé cette chanson comique sur un pique-nique qu’elle avait arrangé pour recueillir des fonds pour son mari, qui était en mauvaise santé. Dans les paroles, elle prétend que toutes les personnes importantes de la région étaient au pique-nique, qu’elles aient été réellement présentes ou non.
Séisd:
Ìrinn àrainn iù ho rò,
Ìrinn àrainn iù ho rò,
Ìrinn àrainn iù ho rò,
Seinn othail mhór a’ phiognaig.
`S bha iad ann às gach àit’,
Aonghus Cìobair `s MacAoidh,
Mac`Illfhinnein agus Sams;
`S càit’ an d’fhàg sibh Jamieson?
`S tha mo dhuine-s’ an diugh tinn,
`S e chuir mis’ a’ seo leam fhìn,
`S ged a ghabhadh esan spree,
`S ann bho `n tìr a mhisseadh e.
`S nuair a bha e òg `na shlàint’
Chuireadh e sealladh air pàisd’.
Chuireadh e `n t-sabaid `na tàmh;
`S iomadh là a thachair e.
`S an àm bhith suidhe aig a’ bhòrd,
Far robh bradan ann `s gach seòrs’,
`S mi cho aineolach `nam dhòigh,
`S e mo chrog a ghabh mi dha.
`S bha na waiters cho trang,
Cha bhruidhneadh iad rium neo-ar-thaing.
Thuirt mi fhìn ri té bha thall,
Gu robh mi call mo mhisneach.
`S cha robh na còcairean gann;
Betsy Mhór ac’ air an ceann.
Carson a bhiodh gnothaichean gann?
Cha b’e àm an earraich e.
`S gad a bhiodh mo sporan làn,
Gheobhainn-s’ meas cho luath ri càch;
Notaichean `s airgead bàn,
Dheanadh fuaim `s gliogadaich.
`S feadhainn dhiubh a chuir rud ann,
Bha an cuid soithichean air chall.
Boireannaich a nunn `s a nall,
An aimhreit `s an trioblaid
© Seumas Watson
Tar-sgrìobhadh: An Cliath Clis
Air a dheasachadh le: Sgioba a' Phroiseigt 2012
A satirical song about a failed picnic.
Chanson satirique sur un pique-nique raté.
Rugadh Rodaidh Ailig Ruairidh Dhòmhnaill Iain ann am Bràigh na h-Aibhneadh far a robh e `na thuathanach fad a shaoghail. `S ann à Mùideart a thànaig a chuideachd. `S e òranaiche beothail, togarrach a bh’ ann an Rodaidh. `Na fhìor dheagh fhear an taighe, bha e-fhéin cho déidheil air gabhail nan òran am measg cuideachd, cha bu mhór nach biodh e 'g éigheachd, “Gabh òran!” gun sinn-ne ach leth-chas astaigh air dorust a’ phoirde. Bu mhath leis òrain a ghabahil a bha `gan dèanadh aig bràthair athar, Dòmhnall Ruairidh.
Bha Sìne Heanaidh té do naoidh duine cloinneadh aig Iain MacAonghais agus a bhean. Thàinig iad à Mùideart gu Bràigh na h-Aibhneadh ann an 1844. Thathas ag ràdhainn gun d’ rinn Sìne, agus a dithis bhràthairean aice (Dòmhnall agus Eòghann), iomadh òran air nach gabh lorg tuilleadh an diugh. Phòs Sìne fear Donnchadh MacEachainn a mhuinntir a’ Rubha Fhada nuair a bha i suas ann am bliadhnaichean.
Neach-aithris: Seumas Watson
Roddie Alex MacInnis was born and raised in Kinsgville. He was an excellent and enthusiastic singer. He was so fond of singing that he would call out to us to sing a song while we were still just coming in through the door. He often sang songs composed by his uncle, Donald.
“Sìne Heanaidh” MacInnis was one of nine children born to John MacInnis and his wife. They came to Glendale from Moidart in 1844. It's said that Sìne and two of her brothers (Donald and Hugh) made many songs that have since been lost. Sìne married Duncan MacEachen from Long Point when she was up in years.
Roddie Alex MacInnis est né et a grandi à Kingsville. Il était un chanteur enthousiaste et d’excellente qualité. Il aimait tellement chanter qu’il invitait les gens à chanter une chanson avant même qu’ils aient fini de franchir le seuil de sa maison. Il chantait souvent des chansons composées par son oncle Donald.
« Sìne Heanaidh » MacInnis était l’un des neuf enfants de John MacInnis et sa femme. Ils sont arrivés de Moidart à Glendale en 1844. On dit que Sìne et deux de ses frères (Donald et Hugh) ont créé de nombreuses chansons qui ont été perdues depuis. Sìne a épousé Duncan MacEachen de Long Point à un âge avancé.
`S e Alasdair mac Ailein Alasdair Ruaidh mac Aonghais 'ic Alasdair Bhàin (Alasdair a’ Ridse) a rinn an t-òran seo. Tha e 'moladh Mhàbu mar an t-àite far an do dh’àraicheadh e. Chaidh an t-òran a dheanadh aig Alastair as deaghaidh dha dh’ imrich gu Siorramachd Antaiginis. Bha 'n cianalas air `s esan ag ionndrainn na seann dachaidh. `S e Dòmhnallach do Shliochd an Taighe à Lochabar a bha `na dhùthchas aige. Bha na Dòmhnallaich ud mar ainmeil bhàird, agus ghaisgich air a’ bhlàr, a’ dol air n-ais dha 'n t-siathamh linn deug.
Neach-aithris: Seumas Watson
Alasdair the Ridge, born and raised in Mabou, made this song after he moved to Antigonish County. He descended from the Lochaber branch of MacDonalds, known as Sliochd an Taighe. The Bohuntin MacDonalds were famous as bards and warriors going back to the 16th century.
Alasdair « the Ridge » est né et a grandi à Mabou. Il a créé cette chanson après avoir déménagé au comté d’Antigonish. Ses ancêtres étaient des MacDonald du Lochaber, connus sous le nom de « Sliochd an Taighe ». Les MacDonald de Bohuntin étaient des bardes et des guerriers célèbres depuis le XVIe siècle.
Séisd:
O mo chaochladh mór a thàinig!
O mo chaochladh fàth mo smaoitean
`S fhad bho chàirdean gaoil a tha mi
O mo chaochladh mór a thàinig!
Chan eil ann an diugh ach tuaileas
Ged a dh'fhàg e mi fo bhruaillean
An liuthad oidhche bha mi bruadar
Bhithinn mu bhruachan Abhainn Mhàbu.
`S iomadh mire agus banais
Air an d'rinn mi oidhche-chaithris
Ann am measg nan daoine glana
`S a bha fanachd ann am Màbu.
Dh'fhàg mi ceudan as mo dheoghaidh
Air am bu thoil leam fhìn bhith tadhal
`S gach aon taobh far `n d' thugainn m' aghaidh.
Rium bu laghach iad `s bu bhàigheil.
`S beag an t-iaonadh mi bhith tùrsach
Dh'fhàg mi Iain `s cha b'e diù e
Dh'fhàg mi Aonghus agus Fionnlagh
`S am fear mùirneach siud, an tàillear.
Gum b' e siud an t-àrmann rìoghail
Anns na dh'fhàs an nàdur dìreach
Bha e càirdeach dhomh trì fìlltean
`S mi nach dìobair gu latha-bhràch e.
© Guthan Prìseil
Tar-sgrìobhadh: Guthan Prìseil
A praise song for Mabou.
Chanson à la gloire de Mabou.
Rugadh Anna ni’n Dùghaill Alasdair (NicDhòmhnaill) ann an Druim Ailpein. `S e a bu chuideachd dhi Sliochd an Taighe. Bha i 'na ban-sheinneadair aig a robh tàlant sònraicht’ a chomharradh òrain sam bith a ghabhadh i. Bha i pòsd’ ann aig fear Collie Iain Shandaidh, Dòmhnallach eile, a mhuinntir Mhàbu. `S e “Annie Collie” a bh’ac’ oirre a's a’ choimhearsnachd.
Neach-aithris: Seumas Watson
Annie Collie MacDonald was born and raised at Alpine Ridge. She was the daughter of Dougald MacDonald. These MacDonalds were of Sliochd an Taighe Lochaber stock. She was married to Colin MacDonald of Mabou. Local folks styled her as “Annie Collie.” With her own distinct style of singing, she was noted for making a song her own.
Annie Collie MacDonald est née et a grandi à Alpine Ridge. Elle était la fille de Dougald MacDonald. Cette famille MacDonald était des « Sliochd an Taighe » originaires du Lochaber. Elle a épousé Colin MacDonald de Mabou. Les gens du coin l’ont surnommée « Annie Collie ». Elle avait son propre style bien particulier de chant et était connue pour faire siennes les chansons qu’elle interprétait.
Tha e coltach gu robh an t-òran seo gu sònraichte fasanta mun cuairt air crìochan A’ Chamais Leathainn. Bha fear ann a's a’ choimhearsnachd ud a ghabhadh an t-òran seo cho tric gun deachaidh “Iain Hi Rì Him Bó” a thoirt air mar leas-ainm. A's an òran, tha sealgair as deaghaidh fiadh a mharbhadh. Air dha tilleadh dha `n bhaile, fhuair e naidheachd gu robh a leannan air a réiteachadh aig fear eile.
Neach-aithris: Seumas Watson
This song seems to have been commonly sung in the Broad Cove area of Inverness County. One individual was so fond of singing this song he was nicknamed John Hi Rì Him Bó. The song tells the story of a hunter who, returning to his village after having killed the stag, discovers his sweetheart is betrothed to another.
Cette chanson semble avoir été couramment chantée dans la région de Broad Cove, dans le comté d’Inverness. Il y avait un individu qui aimait tellement cette chanson qu’on l’a surnommé « John Hi Rì Him Bó ». La chanson raconte l’histoire d’un chasseur qui, de retour au village après avoir abattu le cerf, découvre que sa dulcinée a épousé un autre homme.
Seisd:
Hi rì him bó hill o bho ro hò
Hi rì him bó hill ì hill ù
Hi rì him bó hill o bho ro hò.
Chì mi, chì, chì mi thallad
Chì mi na féidh air a’ bhearradh
Chì mi na féidh air a’ bhearradh
`S an gìomanach fhéin `nan deaghaidh
Le ghunna caol, le mhìol choin sheanga
Dìreadh bheann `s a’ teàrnadh ghleannan
Dh’ fhàg thu an damh donn gun anail
Anns an fhraoch a’ sileadh faladh
Bha do mhìolchoin sgìth `ga leanaid
`S bha na gillean sgìth `ga tharraing
Beul an aonaich tighinn gu baile
Fon am faighte biadh gun ghainne
Òl is ceòl is òrain thairis
Tha sgeul ùr air tighinn a bhaile
Chan e sgeul ùr a th’ ann ach naidheachd
Gun do réitich mo cheud leannan
Ribhinn donn an òr-fhuilt chlannaich
Air gun tig an gùn ri cheannach
Aparan is daoir’ an anart
Ribean air a chùl nach greannach
`S cha b’ e siod a bha mi leanadh
Ach do chàirdeas ris na fearaibh
Ri Sir Eóghann `s ri Sir Ailean
© http://mqup.mcgill.ca/book.php?bookid=125
An anonymous song concerning a hunter and a lover lost.
Chanson anonyme sur un chanteur et son amoureuse perdue.
Bha Lachlann Dhòmhnaill Nìll `na sheinneadair agus `na sgeulaiche air leth comasach, ealanta. Bha ainm aig' a bhith gu math deas-bhriathrach ann an còmhradh cuideachd. Rugadh `s a thogadh e ann an Dùn Bheagain. `S ann do Mhòrar a bhuineadh a chuideachd bho thùs. B’ e Lachlann fear dhe na beulaichean a bu chudthromaiche a thug tabhartas seachad do Cho-chruinneachadh Beul-Aithris Gàidhlig Cheap Breatainn.
Neach-aithris: Seumas Watson
Lauchie Dan N. MacLellan was an exceptional singer and storyteller. He was also a gifted conversationalist. Born and raised in Dunvegan, his family’s origins were in Morar. Lauchie was one of the most important informants to contribute to the Cape Breton Gaelic Folklore Collection.
Lauchie Dan N. MacLellan était un chanteur et conteur d’exception. Il était également doué pour la conversation. Il est né et a grandi à Dunvegan, dans une famille originaire de Morar. Lauchie a été l’une des sources d’information les plus importantes pour la Collection de folklore gaélique du Cap-Breton.
An Drochaid Eadarainn Tha i seo 'na làraich-lìn a sholaraicheas dorust fosgailte do dhualchas beò na Gàidhlig mar a chìthear, a chluinnear 's a chleachdar a' là an-diugh ann an Gàidhealtachd na h-Albann Nuaidh.